Το Εργαστήριο Ηλεκτρονικού Επιχειρείν (ELTRUN) του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, η ΕΥ Ελλάδος και η Endeavor Greece, συνεργάστηκαν για τη μελέτη με τίτλο «Mind the Gap: Γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και Αγοράς Εργασίας»
Η μελέτη καταγράφει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά (αντικείμενο τμημάτων, κατευθύνσεις σπουδών, κ.ά.) των πανεπιστημιακών τμημάτων της Ελλάδας σήμερα, τις δυνατότητες επανειδίκευσης που προσφέρουν τα μεταπτυχιακά προγράμματα και τα προγράμματα κατάρτισης, ενώ αναδεικνύει και την έλλειψη εστίασης σε τομείς και δεξιότητες που χρειάζεται σήμερα η οικονομία, αναδεικνύοντας τις ανάγκες της αγοράς.
Ενδεικτικά αποτελέσματα της μελέτης:
Μόλις το 51% των πανεπιστημιακών τμημάτων είναι προσανατολισμένα στο παραγωγικό αναπτυξιακό άλμα της χώρας
Το ακαδημαϊκό έτος 2023-2024, το 30,7% των τμημάτων έδιναν έμφαση στις σπουδές STEM, ωστόσο παρατηρείται έλλειψη αποφοίτων στην πληροφορική
Πενταπλασιάστηκαν οι αναζητήσεις εργαζόμενων από επιχειρήσεις μεταξύ 2020 και 2023
Πληροφορική (32,5%), ξενοδοχειακός τομέας και εστίαση (12,2%), και επαγγελματικές υπηρεσίες (12%), οι κλάδοι που αναζητούν τους περισσότερους εργαζόμενους
Η μελέτη αναδεικνύει την ανάγκη για σημαντικές παρεμβάσεις προκειμένου να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και αγοράς εργασίας και να αποκτήσει η χώρα το εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό που είναι απαραίτητο για τον μετασχηματισμό και την επανεκκίνηση της οικονομίας.
Δημιουργία θέσεων εργασίας
Μεταξύ των παρεμβάσεων που προτείνει, είναι η δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλής εξειδίκευσης σε κλάδους όπου μπορούν να επιτευχθούν υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης, με την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας, όπως
η πράσινη ενέργεια,
οι ψηφιακές τεχνολογίες και το ηλεκτρονικό εμπόριο,
η αγροδιατροφή και η εξειδικευμένη πρωτογενής παραγωγή,
ο τουρισμός υψηλής προστιθέμενης αξίας,
η εφοδιαστική αλυσίδα και οι μεταφορές – ιδιαίτερα η ναυτιλία –
τα επώνυμα καινοτόμα καταναλωτικά προϊόντα,
τα διεθνώς πιστοποιημένα βιομηχανικά προϊόντα υψηλής εξειδίκευσης, κ.ά.
Οι παρεμβάσεις που προτείνονται για την εξασφάλιση του αναγκαίου εξειδικευμένου επιστημονικού ανθρώπινου δυναμικού, είναι οι ακόλουθες:
1. Μαζικό πρόγραμμα εξειδίκευσης και επανειδίκευσης ενός εκατομμυρίου ανέργων και εργαζόμενων
2. Εκπαίδευση 15.000 νέων επιστημόνων ετησίως, με προχωρημένες ψηφιακές δεξιότητες, για να γίνει η χώρα ένα περιφερειακό κέντρο αριστείας στις ψηφιακές τεχνολογίες
3. Επαγγελματική αξιοποίηση 20.000 αποφοίτων ετησίως, από γνωστικά αντικείμενα που δε σχετίζονται με το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας
4. Βελτίωση της αποτελεσματικότητας αποφοίτησης από την τριτοβάθμια εκπαίδευση
5. Δράσεις για τη σύνδεση πανεπιστημίων και αγοράς εργασίας
6. Πρωτοβουλίες των επιχειρήσεων για τη σωστή προετοιμασία και ανάπτυξη των εργαζομένων τους
7. Ανάπτυξη εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού, για μία ανταγωνιστική βιομηχανία
8. Δημιουργία επτά περιφερειακών κέντρων τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας
9. Αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος της χώρας μέσω της εκπαίδευσης
10. Αξιοποίηση του αναπτυξιακού ρόλου των μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων
11. Προσαρμογή στα νέα δεδομένα που δημιουργεί η τεχνητή νοημοσύνη, και ουσιαστική αξιοποίησή της
Υψηλό το ποσοστό του πληθυσμού με ανώτατη εκπαίδευση, αλλά χαμηλός ρυθμός αποφοίτησης και ποσοστό απασχόλησης των αποφοίτων των ΑΕΙ
Το ποσοστό του φοιτητικού πληθυσμού στον συνολικό πληθυσμό της χώρας (7,51%) είναι σχεδόν διπλάσιο από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο (4,03%). Το στοιχείο αυτό δημιουργεί μία πλασματικά θετική εικόνα, καθώς οφείλεται κυρίως στον μεγάλο αριθμό μη ενεργών φοιτητών και συνδυάζεται με τον χαμηλότερο ρυθμό αποφοίτησης στην Ε.Ε.
Έτσι, το ποσοστό του πληθυσμού με ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλάδα το 2020 στην ηλικιακή ομάδα 24-34, βρίσκεται κοντά στα μέσα ευρωπαϊκά επίπεδα, ενώ στις μεγαλύτερες ηλικίες το ποσοστό υπολείπεται των αντίστοιχων επιδόσεων της Ε.Ε. και του ΟΟΣΑ.
Επιπλέον, το ποσοστό απασχόλησης των αποφοίτων των ΑΕΙ στην Ελλάδα για την ηλικιακή ομάδα 25-64 (75,4%) είναι το χαμηλότερο μεταξύ των 27 χωρών της Ε.Ε., ενώ μεταξύ των νέων πτυχιούχων (25-34), η εικόνα επιδεινώνεται περαιτέρω.
Υπερσυγκέντρωση σε πανεπιστημιακά τμήματα που δεν οδηγούν στην ιδιωτική οικονομία
Η μελέτη αποδίδει την αρνητική αυτή πρωτιά στο γεγονός ότι από τα 430 πανεπιστημιακά τμήματα της χώρας, μόνο τα 219 (51%) είναι προσανατολισμένα στο παραγωγικό αναπτυξιακό άλμα της χώρας, παρέχοντας στους αποφοίτους άμεσες προοπτικές ενασχόλησης στην ιδιωτική οικονομία.
Σε 54 τμήματα οι απόφοιτοι στοχεύουν σε απασχόληση στον χώρο της Υγείας,
115 τμήματα αφορούν κυρίως εκπαιδευτικούς για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ σε
42 τμήματα οι απόφοιτοι έχουν ως κυρία (ή μοναδική) προοπτική επαγγελματικής αποκατάστασης μια θέση στο Δημόσιο.
Αντίστοιχη είναι η εικόνα και στα μεταπτυχιακά προγράμματα, όπου, ενώ καταγράφεται ποσοτική επάρκεια ως προς τον αριθμό και τους φοιτητές των προγραμμάτων, διαπιστώνεται υπερσυγκέντρωση στις Επιστήμες Υγείας και στις Κοινωνικές και Ανθρωπιστικές Επιστήμες που αντιπροσωπεύουν το 19,6% και 14,9% του συνόλου, αντίστοιχα.
Μικρό ποσοστό των πανεπιστημιακών τμημάτων είναι προσανατολισμένα στο παραγωγικό αναπτυξιακό άλμα της χώρας.
Τα 25 ελληνικά πανεπιστήμια σε συνεργασία με 54 ιδρύματα του εξωτερικού προσφέρουν συνολικά 1.290 προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών σε περίπου 35.000 μεταπτυχιακούς φοιτητές.
Η πλειονότητα των προγραμμάτων (56,3%) είναι συγκεντρωμένα στην Αθήνα (34,3%) και στην Κεντρική Μακεδονία (22%).
Τα 25 ελληνικά πανεπιστήμια σε συνεργασία με 54 ιδρύματα του εξωτερικού προσφέρουν συνολικά:
Το ακαδημαϊκό έτος 2023-2024, τα τμήματα με έμφαση στις σπουδές STEM (επιστήμη, τεχνολογία, μηχανική και μαθηματικά), αποτελούν το 30,7% του συνόλου των τμημάτων των ελληνικών πανεπιστημίων, ποσοστό ικανοποιητικό σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο, παρατηρείται ακόμη έλλειψη σε αποφοίτους πληροφορικής – παρά τα 36 εξειδικευμένα τμήματα και τα 148 μεταπτυχιακά προγράμματα που λειτουργούν – ενός κλάδου με ιδιαίτερα υψηλή προστιθέμενη αξία για την ελληνική οικονομία.
Πενταπλασιασμός των αγγελιών αναζήτησης εργαζομένων από τις επιχειρήσεις από το 2020 – Στην πληροφορική μία στις τρεις αγγελίες
Για τις ανάγκες της έρευνας συγκεντρώθηκαν αγγελίες εργασίας που δημοσιεύτηκαν στις ιστοσελίδες της CollegeLink (κατά το χρονικό διάστημα Ιανουαρίου 2018 - Μαρτίου 2023) και της Workable (κατά το χρονικό διάστημα Μαΐου 2017 - Απριλίου 2023). Από την ανάλυση των στοιχείων προέκυψε ότι μεταξύ 2020 και 2023 οι αναζητήσεις εργαζόμενων από επιχειρήσεις πενταπλασιάστηκαν, με την αυξητική τάση να συνεχίζεται μέχρι και το 2023.
Οι κλάδοι που αναζητούν τους περισσότερους εργαζόμενους είναι
η πληροφορική (32,5%),
ο ξενοδοχειακός τομέας και
η εστίαση (12,2%) και
οι επαγγελματικές υπηρεσίες (12%), ενώ ακολουθούν το
λιανικό εμπόριο (5,4%) και
οι τηλεπικοινωνίες (4,9%).
Η μελέτη κατέγραψε, επίσης, τις απόψεις της αγοράς μέσω εις βάθος συνεντεύξεων με εκπροσώπους της επιχειρηματικής κοινότητας.
Τα στελέχη που συμμετείχαν στην έρευνα επιβεβαίωσαν τις σημαντικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν κατά την αναζήτηση εργαζόμενων, ιδιαίτερα για θέσεις
πληροφορικής,
μάρκετινγκ,
πωλήσεων,
logistics,
παραγωγής,
επιχειρησιακών λειτουργιών,
χρηματοοικονομικών, αλλά και στον
κλάδο υγείας.
Ελλείψεις σε ποιοτικές δεξιότητες
Ανέφεραν επίσης σημαντικές ελλείψεις σε ποιοτικές δεξιότητες, όπως ομαδικότητα, επικοινωνία, ευσυνειδησία και συνέπεια, ηγετικές ικανότητες, πελατοκεντρικότητα, ευελιξία, ικανότητα προσαρμογής στις αλλαγές, στρατηγική σκέψη και κατανόηση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, διάθεση για μάθηση.
Τέλος, διαπίστωσαν ότι εξακολουθούν να έχουν περιορισμένη έκταση οι συνεργασίες των επιχειρήσεων με τα πανεπιστήμια, οι οποίες γίνονται αποσπασματικά και κυρίως από μεγάλες επιχειρήσεις ή καινοτόμες startups.
Μορφές συνεργασίας που αναφέρθηκαν, περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων:
εκπαιδευτικά προγράμματα από τα Κέντρα Διά Βίου Μάθησης (ΚΕΔΙΒΙΜ) για τα στελέχη,
πρακτική άσκηση σε τελειόφοιτους,
συμμετοχή σε ημέρες καριέρας,
αποστολή ανοικτών θέσεων εργασίας στα γραφεία διασύνδεσης των πανεπιστημίων, και οργανωμένες επισκέψεις φοιτητών στις εγκαταστάσεις των επιχειρήσεων.
Περίληψη
Για να πραγματοποιηθεί το αναπτυξιακό άλμα που χρειάζεται η Ελλάδα απαιτείται ένα νέο παραγωγικό μοντέλο που θα στηρίζεται στην εξωστρέφεια, την ενσωμάτωση της ψηφιακής τεχνολογίας, τη μετάβαση στην κυκλική οικονομία και τη βιώσιμη ανάπτυξη, καθώς και την ενίσχυση και αξιοποίηση του πολυτιμότερου κεφαλαίου της χώρας, του ανθρώπινου δυναμικού της. Αυτό, με τη σειρά του, προϋποθέτει την ευθυγράμμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας, για να δημιουργηθεί το απαραίτητο ανθρώπινο δυναμικό με τις κατάλληλες σύγχρονες δεξιότητες.
Μελέτη "Mind the Gap: Γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και Αγοράς Εργασίας"
