Τα παρατάς στην πρώτη δυσκολία;

Η Ανθεκτικότητα είναι Έμφυτη ή Μαθαίνεται;

Η ανθεκτικότητα (resilience) — η ικανότητα να προσαρμόζεται και να ανακάμπτει κανείς από δυσκολίες, αποτυχίες ή στρες — αποτελεί κρίσιμη δεξιότητα για μαθητές, φοιτητές και επαγγελματίες.

Συχνά αντιμετωπίζουμε τη συμπεριφορά «παρατάω την προσπάθεια» όταν η ύλη είναι πολλή, ο χρόνος λίγος ή το αντικείμενο δύσκολο.

Η ανθεκτικότητα δεν είναι αποκλειστικά ούτε μόνο έμφυτη ούτε μόνο αποκτημένη. Είναι το αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης βιολογικών προδιαθέσεων, περιβαλλοντικών εμπειριών και μαθημένων δεξιοτήτων. Με άλλα λόγια, κάποιοι έχουν «φυσικά» χαρακτηριστικά που διευκολύνουν την ανθεκτικότητα, αλλά η ανθεκτικότητα είναι επίσης και μάθηση — μπορεί να ενισχυθεί με συγκεκριμένες παρεμβάσεις και πρακτικές.

Τι επηρεάζει την Ανθεκτικότητα;

• Βιολογικοί παράγοντες: γονιδιακή προδιάθεση, νευροαναπτυξιακά χαρακτηριστικά, διαφορές στην αντίδραση στο στρες.

• Οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον: υποστήριξη γονέων/καθηγητών, σταθερότητα, πρότυπα συμπεριφοράς.

• Σχολικό/εκπαιδευτικό πλαίσιο: προσδοκίες, παιδαγωγικές προσεγγίσεις, δυνατότητα να αντιμετωπίζουν αποτυχίες με ασφαλή τρόπο.

• Πρακτικές δεξιότητες και νοητικές στρατηγικές: αυτορρύθμιση, επίλυση προβλημάτων, αυτοαποτελεσματικότητα, μεταγνωστικές ικανότητες.

• Πολιτισμικοί και κοινωνικο-οικονομικοί παράγοντες: πόροι, ευκαιρίες, πρότυπα αξιών.

Τι δείχνουν οι Έρευνες;

Μελέτες δείχνουν σταθερά ότι παιδιά και ενήλικες μπορούν να αυξήσουν την ανθεκτικότητά τους μέσω εκπαίδευσης σε συγκεκριμένες δεξιότητες (π.χ. επίλυση προβλημάτων, διαχείριση συναισθημάτων).

Θεωρίες όπως η αυτο-αποτελεσματικότητα (Bandura) και το growth mindset (Carol Dweck) εξηγούν μηχανισμούς που μπορούν να ενισχύσουν τη συνέχιση της προσπάθειας μετά από αποτυχίες.

Επομένως, ενώ μερικοί παράγοντες είναι δομικοί, υπάρχει σημαντικό περιθώριο δράσης για παρεμβάσεις.

Τι κερδίζω με την Ανθεκτικότητα;

Η ανθεκτικότητα βοηθάει τους μαθητές και φοιτητές σε πολλαπλά επίπεδα: βελτιώνει την ικανότητά τους να αντιμετωπίζουν το άγχος και την απογοήτευση όταν η ύλη ή οι απαιτήσεις είναι μεγάλες, ενισχύει την επιμονή και τη συνέχιση της προσπάθειας μετά από αποτυχίες, και αυξάνει την αυτοπεποίθηση και την αυτοαποτελεσματικότητα στη διαχείριση στόχων και προθεσμιών.

Επίσης διευκολύνει την προσαρμογή σε αλλαγές (π.χ. νέες εκπαιδευτικές συνθήκες ή απαιτήσεις εργαστηρίου), βελτιώνει τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και συνεργασίας με συνομηλίκους και καθηγητές, και προστατεύει την ψυχική υγεία μειώνοντας την πιθανότητα εξουθένωσης.

Συνολικά, η ανθεκτικότητα όχι μόνο ενισχύει την ακαδημαϊκή επίδοση αλλά και προετοιμάζει τους νέους για επιτυχημένη μετάβαση στην εργασία και τη δια βίου μάθηση.

Μπορεί ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός να αυξήσει την ανθεκτικότητα;

Ναι — σε μεγάλο βαθμό. Οι σύμβουλοι έχουν ισχυρό ρόλο γιατί δουλεύουν στο κρίσιμο σημείο όπου συνυπάρχουν επιλογές καριέρας, κίνητρα, άγχος και δεξιότητες μάθησης. Μέσω οργανωμένης εργασίας και καθημερινής πρακτικής μπορούν να ενισχύσουν σταδιακά την ανθεκτικότητα.

Ποιος τρόπους χρησιμοποιούμε στην About Careeer;

Αρχικά αξιολογούμε την κάθε περίπτωση, τον κάθε μαθητή/φοιτητή/εργαζόμενο.

Χρησιμοποιούμε εργαλεία αξιολόγησης (π.χ. ερωτηματολόγια αυτο-αποτελεσματικότητας, κλίμακες ανθεκτικότητας όπως CD-RISC ή RS-14) και καθοδηγούμενες συζητήσεις για να κατανοήσουμε το πρόβλημα.

Έπειτα καθορίζουμε ρεαλιστικούς και μετρήσιμους στόχους.

Είναι σημαντικό να εξηγήσουμε στον κάθε ενδιαφερόμενο τι είναι η ανθεκτικότητα, ότι είναι μάθηση και ότι οι αποτυχίες είναι ευκαιρίες μάθησης.

Ειδικά για μαθητές/φοιτητές κάνουμε εκπαίδευση σε: τεχνικές διαχείρισης χρόνου, προγραμματισμός μελέτης, διαχωρισμός μεγάλης ύλης σε κομμάτια.

Η συνέντευξη μας δίνει την ευκαιρία να "ξεριζώσουμε" κάποιες δυσλειτουργικές σκέψεις όπως:

"Είναι πολύ μεγάλη η ύλη και δεν θα τα καταφέρω",

"Αφού δεν έχω κανένα μέσο για να με βοηθήσει πώς θα πετύχω στο τάδε επάγγελμα;", "Όσοι είναι πλούσιοι έχουν περισσότερες ευκαιρίες από εμένα, άρα όσο κι αν προσπαθήσω δεν θα πετύχω τίποτα."

Τέλος εισάγουμε τον μαθητή/φοιτητή στον αυτοέλεγχο. Π.χ. Λες ότι διάβασες, όμως πραγματικά το ξέρεις; κάνε τεστ μόνος σου, στον εαυτό σου.

Προκλήσεις και περιορισμοί

Η αλλαγή χρειάζεται χρόνο: βραχυχρόνιες παρεμβάσεις συχνά δίνουν μικρή βελτίωση· η σταθερή πρακτική φέρνει την πρόοδο.

Κοινωνικο-οικονομικοί περιορισμοί μπορεί να δυσχεράνουν εφαρμογή παρεμβάσεων.

Η κουλτούρα και οι κοινωνικές προσδοκίες επηρεάζουν την αντίληψη της αποτυχίας και της επιμονής — οι παρεμβάσεις πρέπει να προσαρμόζονται.

Τελικά...

Η ανθεκτικότητα δεν είναι προνόμιο λίγων αλλά δεξιότητα που μπορεί να καλλιεργηθεί. Οι σύμβουλοι επαγγελματικού προσανατολισμού έχουν τoν κατάλληλο ρόλο και τα εργαλεία για να βοηθήσουν μαθητές, φοιτητές και επαγγελματίες να παραμείνουν επίμονοι, να μαθαίνουν από την αποτυχία και να προσαρμόζονται δημιουργικά στις απαιτήσεις του σήμερα.