Μπορείς να πάρεις Απόφαση για τις σπουδές σου;

Η επιλογή επαγγέλματος αποτελεί ένα κρίσιμο και συχνά αγχωτικό σταυροδρόμι στη ζωή των νέων. Η απόφαση αυτή δεν καθορίζει μόνο τη μελλοντική τους σταδιοδρομία, αλλά επηρεάζει βαθιά την προσωπική τους ταυτότητα, την οικονομική τους κατάσταση και τη συνολική τους ευημερία. Στη σύγχρονη εποχή, η διαδικασία αυτή περιπλέκεται από ένα πλήθος παραγόντων, που κυμαίνονται από τις οικογενειακές προσδοκίες και την κοινωνική πίεση έως την ψηφιακή υπερπληροφόρηση.

Μήπως δεν είσαι ελεύθερος/η να αποφασίσεις;

Η απόφαση ενός νέου να δώσει εξετάσεις για την εισαγωγή του στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ή να ακολουθήσει μια εναλλακτική πορεία επηρεάζεται από μια σύνθετη αλληλεπίδραση ψυχολογικών, κοινωνικών και οικογενειακών παραγόντων.

Η κατανόηση αυτών των παραγόντων είναι ουσιώδης για την αποσαφήνιση των κινήτρων και των εμποδίων που διαμορφώνουν τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές διαδρομές των νέων.

Οικογενειακοί και Οικονομικοί Παράγοντες

Η οικογένεια διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο. Η γονεϊκή επιρροή, η οικογενειακή υποστήριξη και οι επαγγελματικές ευκαιρίες που προβάλλονται μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον αποτελούν βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν την απόφαση εγγραφής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η κοινωνική διαστρωμάτωση και το «κεφάλαιο» του νοικοκυριού (οικονομικό, κοινωνικό, πολιτισμικό) μπορούν να επηρεάσουν άμεσα την επιλογή του κλάδου σπουδών. Για παράδειγμα:

• Φοιτητές από οικογένειες με ασθενέστερη οικονομική κατάσταση είναι πιθανότερο να λάβουν υπόψη το κόστος των διδάκτρων, τη μελλοντική σταθερότητα της εργασίας και το ύψος του μισθού κατά την επιλογή της ειδικότητάς τους.

• Η οικονομική κατάσταση της οικογένειας, σε συνδυασμό με την ποιότητα του σχολικού περιβάλλοντος, επηρεάζει σημαντικά την απόφαση των προπτυχιακών φοιτητών να συνεχίσουν για μεταπτυχιακές σπουδές ή να αναζητήσουν άμεσα εργασία.

• Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι οι κοινωνικοί παράγοντες της οικογένειας μπορούν να ωθήσουν τους νέους να επιθυμούν να ακολουθήσουν επαγγέλματα διαφορετικά από αυτά των γονέων τους, σε μια προσπάθεια διαφοροποίησης ή κοινωνικής κινητικότητας.

Κοινωνικοί και Προσωπικοί Παράγοντες

Το κοινωνικό περιβάλλον και τα προσωπικά χαρακτηριστικά του ατόμου είναι εξίσου καθοριστικά. Η έρευνα δείχνει ότι οι συνομήλικοι και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον ασκούν μεγαλύτερη επιρροή στους άνδρες φοιτητές, ενώ η οικογενειακή επιρροή φαίνεται να είναι πιο σημαντική για τις γυναίκες.

Παράγοντες όπως η ατμόσφαιρα μάθησης στο σχολείο, η διδακτική ικανότητα των καθηγητών και τα προσωπικά χαρακτηριστικά του μαθητή διαμορφώνουν τα κίνητρα και τις φιλοδοξίες του.

Η αυτοπεποίθηση του ατόμου στις ακαδημαϊκές του ικανότητες και η αντίληψή του για τις μελλοντικές ευκαιρίες είναι ψυχολογικοί παράγοντες που είτε ενθαρρύνουν την προσπάθεια για τις εξετάσεις είτε οδηγούν στην αναζήτηση άλλων οδών.

Πόσο σε επηρεάζουν τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης;

Στην ψηφιακή εποχή, οι νέοι βρίσκονται αντιμέτωποι με έναν πρωτοφανή όγκο πληροφοριών και επιλογών που προέρχονται από το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αν και η πρόσβαση στη γνώση είναι πολύτιμη, η υπερπληροφόρηση μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες, οδηγώντας σε σύγχυση, αναποφασιστικότητα και άγχος επιλογής.

• Άγχος και Σύγχυση: Οι νέοι ενήλικες κατακλύζονται από έναν συντριπτικό όγκο πληροφοριών και επιλογών στο διαδίκτυο, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την αίσθηση του εαυτού τους και να οδηγήσει σε αυξημένο άγχος για το μέλλον. Ο τεράστιος όγκος πληροφοριών στα social media καθιστά δύσκολο για τους χρήστες να φιλτράρουν τι είναι αξιόπιστο, προκαλώντας φαινόμενα όπως η κόπωση από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο φόβος της απώλειας ευκαιριών και το άγχος.

• Κοινωνική Σύγκριση: Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να πυροδοτήσουν άγχος καθώς οι νέοι συγκρίνουν τη ζωή, τα επιτεύγματα και τις πιθανές καριέρες τους με τις συχνά εξιδανικευμένες εικόνες που βλέπουν από άλλους στο διαδίκτυο. Αυτή η συνεχής σύγκριση μπορεί να δημιουργήσει μη ρεαλιστικές προσδοκίες και αισθήματα ανεπάρκειας.

• Επιρροή στη Λήψη Αποφάσεων: Ο μέσος άνθρωπος ξοδεύει περίπου 145 λεπτά στα social media κάθε μέρα, και αυτή η χρήση έχει υψηλό αντίκτυπο σε διάφορες πτυχές της λήψης αποφάσεών του. Παρόλο που η πλειονότητα των εφήβων δεν χρησιμοποιεί ενεργά τα social media για να κάνει επαγγελματικές επιλογές και αναγνωρίζει την περιορισμένη εγκυρότητά τους, παραδέχεται ότι οι προσπάθειες επηρεασμού των αποφάσεών τους είναι συνηθισμένες σε αυτές τις πλατφόρμες. Αυτό υπογραμμίζει την κρίσιμη σημασία της ανάπτυξης δεξιοτήτων πληροφοριακής και μιντιακής παιδείας, ώστε οι νέοι να μπορούν να πλοηγούνται με κριτική σκέψη σε πιθανές απόπειρες χειραγώγησης.

Μήπως οι γονείς είναι υπερπροστατευτικοί;

Η επιρροή των γονέων στην επαγγελματική επιλογή των παιδιών τους είναι αδιαμφισβήτητη και μπορεί να είναι είτε εποικοδομητική είτε περιοριστική.

Ιδιαίτερα η στάση των υπερπροστατευτικών γονέων μπορεί να καταπνίξει την προσωπική βούληση του νέου, εμποδίζοντάς τον να αναπτύξει τη δική του κρίση και αυτονομία.

• Αρνητικές Επιπτώσεις της Υπερπροστατευτικότητας: Η υπερβολική γονική μέριμνα (over-parenting) μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την αυτονομία και την αίσθηση επάρκειας του παιδιού, στοιχεία ζωτικής σημασίας για την υγιή του ανάπτυξη. Οι υπερπροστατευτικοί γονείς μπορεί να προσπαθήσουν να ελέγξουν το μέλλον του παιδιού τους, λαμβάνοντας αποφάσεις για την καριέρα, τις ακαδημαϊκές επιλογές και τα χόμπι του. Αυτή η στάση συνδέεται με:

  • Υψηλότερη Επαγγελματική Αναποφασιστικότητα: Οι φοιτητές που βιώνουν υπερπροστατευτική γονική συμπεριφορά τείνουν να παρουσιάζουν υψηλότερα επίπεδα επαγγελματικής αναποφασιστικότητας και πίεσης από τις επαγγελματικές προσδοκίες.

  • Χαμηλότερη Αυτοπεποίθηση στις Αποφάσεις: Η συγκεκριμένη γονική στάση συνδέεται με χαμηλότερα επίπεδα αυτοαποτελεσματικότητας στην λήψη επαγγελματικών αποφάσεων, δηλαδή το άτομο πιστεύει λιγότερο στην ικανότητά του να λάβει τις σωστές αποφάσεις για την καριέρα του.

  • Εξάρτηση και Φόβος Αποτυχίας: Τα παιδιά υπερπροστατευτικών γονέων μπορεί να δυσκολεύονται να κάνουν τις δικές τους επιλογές, να εμπιστευτούν το ένστικτό τους και να γίνουν υπερβολικά εξαρτημένα από τη γονική καθοδήγηση. Ο φόβος της αποτυχίας, που συχνά ενσταλάζεται από αυστηρούς ή υπερπροστατευτικούς γονείς, μπορεί να εμποδίσει τους νέους να αναλάβουν ρίσκα και να εξερευνήσουν νέες επαγγελματικές ευκαιρίες.

• Ο Μηχανισμός της Επιρροής: Οι γονείς επηρεάζουν σημαντικά τις επιλογές των παιδιών τους μέσω καθοδήγησης, προσδοκιών και άμεσων συζητήσεων.

  Οι οικογενειακές αλληλεπιδράσεις διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση των επαγγελματικών φιλοδοξιών ενός νέου. Η αρνητική επίδραση της υπερπροστατευτικότητας στην ατομική επαγγελματική εξερεύνηση είναι μάλιστα πιο έντονη σε φοιτητές που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη για την έγκριση των γονέων τους. Είναι αξιοσημείωτο ότι ορισμένες έρευνες υποδεικνύουν ότι οι μητέρες μπορεί να έχουν ισχυρότερη επιρροή στις επαγγελματικές επιλογές των παιδιών τους σε σύγκριση με τους πατέρες.

Συμπεράσματα

Η διαδικασία επιλογής επαγγέλματος για τους νέους είναι ένα πολυπαραγοντικό παζλ, όπου οι προσωπικές κλίσεις διασταυρώνονται με τις κοινωνικές πιέσεις, τις οικογενειακές δυναμικές και τις προκλήσεις της ψηφιακής εποχής.

Η απόφαση για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση επηρεάζεται από ένα μείγμα οικονομικών αναγκών, κοινωνικών προσδοκιών και οικογενειακής υποστήριξης. Ταυτόχρονα, η υπερπληροφόρηση από το διαδίκτυο και τα social media εντείνει το άγχος επιλογής, δημιουργώντας ένα περιβάλλον σύγχυσης και διαρκούς σύγκρισης.

Σε αυτό το ήδη περίπλοκο τοπίο, η γονεϊκή επιρροή, και ειδικότερα η υπερπροστατευτικότητα, μπορεί να λειτουργήσει ως τροχοπέδη. Αντί να ενδυναμώνει τον νέο, τον εμποδίζει να αναπτύξει αυτονομία, κριτική σκέψη και εμπιστοσύνη στις δικές του ικανότητες. Η παθητικότητα στην επαγγελματική ανάπτυξη, η αναποφασιστικότητα και ο φόβος της αποτυχίας είναι οι σκιές που ακολουθούν συχνά τα παιδιά υπερπροστατευτικών γονέων.

Στην About Career εξηγούμε στους γονείς ότι για να μπορέσουν οι νέοι να πλοηγηθούν με επιτυχία σε αυτή τη διαδικασία, απαιτείται μια ολιστική προσέγγιση που προάγει την αυτογνωσία, την κριτική σκέψη απέναντι στις ψηφιακές πληροφορίες και, κυρίως, ένα υποστηρικτικό αλλά όχι ελεγκτικό οικογενειακό περιβάλλον που ενθαρρύνει την εξερεύνηση και σέβεται την ατομική βούληση.